🌟खडकांचे तीन प्रमुख गट परिभाषित केले आहेत-अग्निज खडक,गाळाचे खडक आणि रूपांतरित खडक🌟
आम्ही खडकांशिवाय कुठे असू ? खडकाळ प्रदेशात- रॉक हंटवर जा आणि काही आश्चर्यकारकपणे सुंदर आणि दुर्मिळ असलेल्या खडकांसह तुम्हाला किती भिन्न प्रकार सापडतील ते पहाच. जगभरातील लोकांना खडकांबद्दल अधिक जाणून घेता यावे, यासाठी १३ जुलै हा दिवस आंतरराष्ट्रीय रॉक डे निश्चित करण्यात आला आहे. हे रॉक आणि रोल संगीताबद्दल नाही; हे सर्व दगडांच्या विविधतेबद्दल आहे! शेवटी, खडक पर्यावरणात मोठी भूमिका निभावतात आणि मानवाकडून अनेक वर्षांपासून त्यांचा वापर केला जात आहे. त्याविषयी थोडी थोडकी आस्था असणे अगत्याचे आहे. श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरुजींचा सदर ज्ञानवर्धक लेख जरूर वाचा... संपादक.
खडक किंवा दगड हे एक किंवा अधिक खनिजे किंवा खनिज पदार्थांचे नैसर्गिकरित्या घडणारे घन पदार्थ आहेत. उदाहरणार्थ, सामान्य रॉक ग्रॅनाइट हे क्वार्ट्ज, फेल्डस्पार आणि बायोटाइट खनिजांचे मिश्रण आहे. पृथ्वीचा बाह्य घन थर, लिथोस्फियर, खडकापासून बनलेला आहे. संपूर्ण इतिहासात मानवजातीने खडकांचा वापर केला आहे. अश्मयुगापासून दगडांचा वापर अवजारांसाठी केला जात आहे. खडकांमध्ये आढळणारी खनिजे आणि धातू मानवी संस्कृतीसाठी आवश्यक आहेत. जगभरातील लोकांना खडकांबद्दल अधिक जाणून घेता यावे, यासाठी १३ जुलै हा दिवस आंतरराष्ट्रीय रॉक डे निश्चित करण्यात आला आहे. हे रॉक आणि रोल संगीताबद्दल नाही; हे सर्व दगडांच्या विविधतेबद्दल आहे! शेवटी, खडक पर्यावरणात मोठी भूमिका निभावतात आणि मानवाकडून अनेक वर्षांपासून त्यांचा वापर केला जात आहे. त्याविषयी थोडी थोड़ी आस्था असणे अगत्याचे आहे.
खडकांचे तीन प्रमुख गट परिभाषित केले आहेत-अग्निज खडक,गाळाचे खडक आणि रूपांतरित खडक खडकांच्या वैज्ञानिक अभ्यासाला पेट्रोलॉजी म्हणतात, जो भूविज्ञानाचा एक आवश्यक घटक आहे. ग्रॅन्युलर स्तरावर, खडक खनिजांच्या कणांनी बनलेले असतात, जे यामधून रासायनिक संयुगापासून तयार झालेले एकसंघ घन पदार्थ असतात. जे व्यवस्थितपणे संरचित झालेले असतात. खडक तयार करणारी एकूण खनिजे रासायनिक बंधांनी एकत्र येतात. खडकामध्ये खनिजांचे प्रकार आणि विपुलता हे खडक ज्या पद्धतीने तयार झाले त्यावरून निश्चित केले जाते. अनेक खडकांमध्ये वाळू- सिलिका असते; सिलिकॉन आणि ऑक्सिजनचे एक संयुग जे पृथ्वीच्या कवचाच्या ७४.३ टक्के भाग बनवते. ही सामग्री खडकात इतर संयुगांसह क्रिस्टल्स बनवते. खडक आणि खनिजांमध्ये सिलिकाचे प्रमाण हे त्यांचे नाव आणि गुणधर्म ठरवण्यासाठी एक प्रमुख घटक आहे.
आंतरराष्ट्रीय रॉक डेचा इतिहास असा आहे, आंतरराष्ट्रीय रॉक डे हा खडकाचे महत्व उजागर करण्याचा दिवस आहे, जो मानवजातीच्या अस्तित्वासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. संपूर्ण इतिहासात खडकांचा वापर केला गेला आहे. अश्मयुगापासून खडक शस्त्रे आणि साधने म्हणून वापरण्यासाठी महत्त्वाचे आहेत. खडकांमध्ये सापडलेले धातू आणि खनिजे मानवी सभ्यतेसाठी महत्त्वपूर्ण- मौल्यवान आहेत. आधुुनिक युगात खडक इमारतीच्या पायाभरणीत तसेच बारीक तुकडे करून गिट्टीच्या स्वरूपात रस्ते, पटांगण व स्लॅब सपाटीकरणात वापरले जातात. मूर्तिकार लोक खडकातून सुबक, सुंदर, चित्ताकर्षक मूर्ती घडवितात. रासायनिक रचना, पारगम्यता, घटक कणांचा पोत आणि कण आकार यासारख्या वैशिष्ट्यांनुसार खडकांचे भौगोलिकदृष्ट्या वर्गीकरण केले जाते. हे भौतिक गुणधर्म हे खडक तयार करणाऱ्या प्रक्रियेचे अंतिम परिणाम आहेत. कालांतराने खडकांचे एका प्रकारातून दुसऱ्या प्रकारात रूपांतर होऊ शकते, ज्याचे वर्णन रॉक सायकल नावाच्या भूवैज्ञानिक मॉडेलने केले आहे. या घटना खडकाचे तीन सामान्य वर्ग तयार करतात- अग्निज, गाळाचे आणि रूपांतरित खडके. खडकांचे हे तीन वर्ग अनेक गटांमध्ये विभागलेले आहेत. तथापि, संलग्न खडकांमध्ये कठोर आणि वेगवान सीमा नाहीत. त्यांच्या घटक खनिजांच्या प्रमाणात वाढ किंवा घट करून ते प्रत्येक श्रेणीत एकमेकांमध्ये जातात, एका प्रकारच्या खडकाची विशिष्ट रचना देखील हळूहळू दुसऱ्या खडकामध्ये विलीन होत असल्याचे आढळून येते. म्हणूनच रॉक नामांकन स्थापित करताना स्वीकारलेल्या व्याख्या केवळ सतत पदवीप्राप्त मालिकेतील कमी-अधिक अनियंत्रित निवडलेल्या बिंदूंशी संबंधित असतात.
आंतरराष्ट्रीय रॉक डे असा साजरा करायचा असतो, आपण आंतरराष्ट्रीय रॉक डे साजरा करू शकतो, अशा अनेक पद्धती आहेत. यापैकी एक पर्याय म्हणजे जगभरात उपलब्ध असलेल्या विविध प्रकारच्या खडकांवर तसेच या खडकांचे वेगवेगळे उपयोग यावर थोडे निरीक्षण व संशोधन करणे. आपण हे ज्ञान आपल्या मित्र आणि कुटुंबासह सामायिक करू शकतो. एकत्र खडकाळ भागात- रॉक हंटवर आपण जरूर गेले पाहिजे. आपण विविध प्रकारचे खडक गोळा करून त्यांच्याबद्दल जाणून घेऊ शकतो. आपल्या आवडत्या लोकांसोबत काहीतरी वेगळे करण्यात आपला वेळ घालवणे, खडकांचे नमुने जमविणे नेहमीच मजेदार असते. आंतरराष्ट्रीय रॉक डे साजरा करण्याचा आणखी एक मार्ग म्हणजे खडकांचा समावेश असलेल्या कला प्रकल्पाचा आनंद घेणे. पेंटिंगसाठी सर्वोत्तम खडक ते आहेत जे आपल्या हाताच्या तळव्यामध्ये बसू शकतात. प्रतिमा आणि डिझाइनसाठी सर्वोत्तम पृष्ठभाग हे खडक आहेत ज्यांची पृष्ठभाग सपाट आहे आणि छान आणि गुळगुळीत आहे. आपण पेंट करणे सुरू करण्यापूर्वी आपण खडकाची पृष्ठभाग देखील धुवावेत आणि सर्व घाण काढून टाकावी. तुम्हाला हे देखील दिसेल की ॲक्रेलिक पेंट सर्वोत्तम कार्य करते. आपण प्रयत्न करू इच्छित असलेल्या तंत्राच्या क्रमवारीनुसार आपण विविध प्रकारचे ब्रशेस वापरू शकतो. आपण पूर्ण केल्यावर, डिझाइन सील करू. आपण नवीन रंग आणि प्रभावांसह प्रयोग करू शकतो, खडकांच्या विविध थीम आणि रोमांचक डिझाइन तयार करू शकतो. खडक तयार करण्याचे नवनवीन तंत्र वापरून माणूस विटा, फरशा, लाद्या, टाईल्स, शौचालयाच्या शीट्स, आदी शोभिवंत वस्तूंची निर्मिती करू लागला आहे.
काही खनिजे आणि खडक इतके असामान्य दिसतात की त्यांच्याबद्दल आख्यायिका आणि दंतकथा उगवल्या आहेत. उदाहरणार्थ, असे मानले जात होते की सापाचे दगड हे गुंडाळलेल्या सापांचे अवशेष होते जे दगडांमध्ये बदलले होते. कलाकारांनी अनेक वर्षांपासून काही खनिजे आणि खडकांच्या आतील रंगांचा वापर केला आहे. उदाहरणार्थ- सिनाबार, जी खनिज खडकाची पावडर आहे, मध्ययुगात त्याच्या चमकदार लाल रंगामुळे कलेसाठी वापरला जात असे. उल्का हे धातूचे किंवा खडकाचे तुकडे आहेत, जे पृथ्वीवर आदळतात. काहींनी लघुग्रह तयार करण्यासाठी तोडले आहे, जे मोठे खडक आहेत. जे गुरु आणि मंगळाच्या दरम्यान सूर्याभोवती फिरतात. जर एखादा मोठा उल्का पृथ्वीवर आदळला तर त्याचा परिणाम विवरात होऊ शकतो, अतोनात नुकसानही संभवते. ज्यामुळे तो जिथे उतरतो त्या परिसराचे दृश्यच बदलू शकतो. आपण आंतरराष्ट्रीय रॉक डेवर खडकांबद्दल जाणून घेण्यासाठी काही वेळ घालवू शकतो. शेवटी त्यांच्या निर्मितीच्या वापराबद्दल आणि विविध उपयोजनांबद्दल बरीच माहिती काढू शकतो. आपल्याला आजच प्रारंभ करण्यास मदतीसाठी वरील काही आकर्षक तथ्यांसह सदर लेख पूर्ण करत आहे. सप्रेम नमस्कार!
!! आंतरराष्ट्रीय खडक दिनाच्या सर्वांना हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा !!
- संकलन व शब्दांकन -
श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी.
रामनगर वॉर्ड, गडचिरोली.
फक्त व्हॉट्सॲप- ९४२३७१४८८३.
0 टिप्पण्या